چگونه متن ها را درست بخوانیم؟
ببینید چه ما دکلماتور ( کسی که متنی را دکلمه میکند) باشیم یا نباشیم، به هر حال در موقعیتی قرار خواهیم گرفت که متنی را بخوانیم. درسته؟
اما دلائل فراوانی وجود دارد که کار خود را به درستی انجام ندهیم..
بله درست دیدید: انجام ندهیم
به بیان دیگر، از چه مراحلی باید عبور کنیم که به فاز صحیح خوانی برسیم؟
با فرض رعایت مقدمات فن بیان، گرفتن حس مناسبِ هر متن از ضرورت های این کار است.
یه چیز بگم ناراحت نمی شید؟
من در تاییدِ حسیِ دکلمه هایی که می شنوم خیلی حساس و سختگیر هستم.
و اونجا می شم یه ارزیاب خشن، سخت گیر بدون ذره ای رحم و گذشت که تازه خیلی هم زشته!
حالا به قیافه ام چه کار داشتم؟ خدا می دونه!
معمولا نظر خودم رو در همون 20 ثانیه اول اعلام می کنم. که در بیشتر وقت ها، تغییردادنی هم نیست.
یعنی اگر از همان دکلمه، 3 دقیقه دیگر هم بشنوم و بعد نظرم را بگم، معمولا همانی است که اگر 20 ثانیه اول می گفتم.
معنی جملات بالا می شه👇:
تجربه می گوید:
خیلی از دکلماتورها ( و نه همه) با همان حسی که شروع می کنند تا آخر می روند
و خیلی دغدغهه پاشیدنِ حس مناسب روی کلمات و واژه ها را ندارند.
در صورتی که اگر قرار باشه اثری که توسط ما خوانده می شه دلنشین باشه باید از « لحن » مناسب بهره بگیریم.

به این متن دقت کنید و یک مرتبه آن را بخوانید:
✨می توان با این خدا پرواز کرد
سفره دل را برایش باز کرد
می توان درباره گل حرف زد
صاف وساده مثل بلبل حرف زد
چکه چکه مثل باران راز گفت
می توان با او صمیمی حرف زد✨

من پیشگو نیستم، ولی می گم، به احتمال زیاد این شعر را بدون حسِ مناسب خواندید!
اما چرا؟
1/ متن نشانه گذاری و علامت گذاری نشده بود.
2/ شما تصمیم جدی برای اینکه بر روی لحن خود کارکنید نگرفته اید.

حالا متن را علامت گذاری می کنم:
«علامت/ یعنی مکث کن.»
می توان/ با این خدا / پرواز کرد
سفره دل را / برایش باز کرد
سفره دل را/ برایش/ باز کرد
سفره/ دل را/ برایش / باز کرد
می توان/ درباره /گل /حرف زد
می توان / درباره گل / حرف زد
صافُ ساده/ مثلِ/ بلبل حرف زد
صافُ ساده/مثلِ بلبل / حرف زد
چِکّه چکّه /مثلِ/ باران/ راز گفت
چکه چکه/مثلِ باران/ راز…. گفت…
ببینید هم کلمات را جدا جدا نوشتم، هم علامت های کمک کننده را به کلمات اضافه کردم.
و تـوضیح اینکه ما تا جایی که به:
قصد و معنی اصلی جمله
لطمه وارد نشه، می تونیم اون اثر را به شکل های مختلف بخوانیم. می بینید که من چند جمله را تکرار کرده ام. یعنی مُجازیم آن را به چند شکل بخوانیم.
دیگر اینکه، لحنِ مناسب شعر بالا تقریبا ساده و خبری است. یعنی از پرسش، تعجب، اندوه و شادی خبری نیست.
این بیت ها حس لازم دارند. یعنی از عمق دل و وجود بخوانید.
خلاصه طوری بخوانید که انگار قراره همین چند بیت ماندگارترین اثرتان شود.
بریم برای نمونه کار..
دکلمه ای به نام:
غزلی برای تو
شعر: فاضل نظری

متن شعر:

ناگهان آیینه حیران شد، گمان کردم تویی
ماه پشت ابر پنهان شد، گمان کردم تویی
ردپایی تازه از پشت صنوبرها گذشت …
چشم آهوها هراسان شد، گمان کردم تویی
ای نسیم بی‌قرار روزهای عاشقی
هر کجا زلفی پریشان شد، گمان کردم تویی
سایه زلف کسی چون ابر بر دوزخ گذشت
آتشی دیگر گلستان شد، گمان کردم تویی
باد پیراهن کشید از دست گل‌ها ناگهان
عطر نیلوفر فراوان شد، گمان کردم تویی
چون گلی در باغ، پیراهن دریدم در غمت
غنچه‌ای سر در گریبان شد، گمان کردم تویی
کشته‌ای در پای خود دیدی یقین کردی منم
سایه‌ای بر خاک مهمان شد، گمان کردم تویی